Het is één van de belangrijkste feestdagen in Mexico: Día de Muertos, de Dag van de Doden. Op 1 en 2 november herdenken de Mexicanen het leven van hun overleden naasten. Ze versieren de graven van hun familieleden, nemen eten, drinken en muziek mee en halen samen vrolijk herinneringen op. Niet verdriet en treurigheid, maar juist vreugde en kleur staan centraal. Ik reisde vorig jaar naar Oaxaca, de stad waar Día de Muertos vol overgave gevierd wordt. Dit zijn mijn tips voor wat te zien en doen tijdens de Dag van de Doden.
Ik vind het fascinerend hoe verschillend mensen overal ter wereld met de dood omgaan. In de Westerse wereld is het bijna een taboe en zijn begrafenissen privé-aangelegenheden. In Varanasi worden crematies open en bloot aan de Ganges gehouden. Op het Indonesische eiland Sulawesi draait het hele leven om de voorbereidingen op het hiernamaals en zijn de begrafenissen evenementen waar de hele regio voor uitloopt.
Día de Muertos: zielen terug op aarde
De Mexicanen kiezen ervoor om hun overleden familieleden op vrolijke wijze te herdenken. Ze geloven dat de zielen van de overledene op 1 en 2 november terugkomen op aarde en dat vieren ze samen met de hele familie op het kerkhof. Niet plechtig en in stilte, maar met eten, drinken, muziek en spulletjes waar de overledene van hield. De kerkhoven in en rond Oaxaca zijn meer een soort festivalterrein dan een begraafplaats en dat is bijzonder om te zien.
Wanneer is Día de Muertos?
Día de Muertos begint in de nacht van 31 oktober op 1 november. Dan komen de zielen van overleden kinderen terug, om 24 uur met hun familie door te brengen. In de nacht van 1 op 2 november komen de zielen van de volwassenen terug en op 2 november worden alle overleden mensen herdacht. Ik hoorde in Oaxaca ook dat op 28 oktober de zielen van overleden huisdieren terugkomen, maar ik weet niet precies hoe dat zit 😉
Hoe is Día de Muertos ontstaan?
Día de los Muertos wordt al drieduizend jaar gevierd. De Azteken en de Maya’s geloofden dat de overledenen naar Chicunamictlán reisden, het land van de doden. Ze moesten negen niveaus overwinnen om in Mictlán te komen, hun laatste rustplaats. Hun familieleden lieten eten en water voor hen achter om hen bij die reis te begeleiden. Na de komst van de Spaanse kolonisten werd het herdenken van de doden verplaatst naar Allerheiligen en Allerzielen en werd Día de Muertos een kleurrijke samensmelting van inheemse spirituele rituelen en katholieke gebruiken.
Wat te doen in Oaxaca tijdens Día de Muertos?
Kom een paar dagen eerder naar de stad
Het hoogtepunt van de festiviteiten in Oaxaca is op 31 oktober en 1 en 2 november, maar het is een aanrader om al een paar dagen van tevoren in de stad te zijn. Ik vond het geweldig om door Oaxaca te wandelen en te zien hoe de locals hun huizen versierden, de geur van goudsbloemen op te snuiven en de voorbereidingen op de markten te beleven. Er hangt een speciale sfeer in de stad en ik was blij dat ik al op 26 oktober aankwam.
Verken de street art en de versieringen in Jalatlaco en Xochimilco
Oaxaca is sowieso een kleurrijke stad, maar in de wijken Jalatlaco en Xochimilco doen ze er nog een schepje bovenop. Deze wijken liggen een kwartier lopen buiten het centrum en hier vind je de gaafste en meest creatieve Day of the Dead-decoraties. Enorme muurschilderingen van Catrina’s, de skeletvrouw die geldt als het symbool van de feestdag. Skeletten die de muren van huizen afdalen. Grappige tafereeltjes van skelet-families met hun huisdieren. En overal wapperende vlaggen in alle kleuren van de regenboog.
Bekijk de tapetes op de Zócalo in Oaxaca
De Zócalo is het centrale plein van Oaxaca en tijdens Día de Muertos is hier altijd wat te doen. ’s Avonds zijn er allerlei optredens, het hele plein is versierd met geurige goudsbloemen en op 1 en 2 november kun je hier volop kleurrijke tapetes bewonderen. Tapetes zijn schilderijen van zand. Het is in Oaxaca traditie om op de plek waar iemand is gestorven, een tapete te maken. Dat blijft negen dagen liggen. Dan wordt het zand in een emmer gedaan en naar het graf gebracht. In het Palacio de Gobierno aan de Zócalo was in 2024 ook een complete tentoonstelling met versieringen en tapetes te zien, leuk om even binnen te lopen.
Geniet van de overweldigende parades in Oaxaca
Voor en tijdens Día de Muertos vullen de straten van Oaxaca zich met parades in alle soorten en maten. De kans is groot dat je opeens ergens opzwepende muziek hoort en verklede mensen door de straten dansen. Dit zijn vaak kleine parades, veelal voor kinderen. Maar er zijn twee grote parades in Oaxaca die je echt niet mag missen. Tijdens de Magna Comparsa Parade (in 2024 was die op 30 oktober) dansen veertig groepen uit de traditionele wijken en dorpen rond Oaxaca door te straten, allemaal verkleed als Catrina’s, duivels en andere symbolen van de Dag van de Doden. Er zijn bands, het vuurwerk schiet alle kanten op, er wordt snoep gegooid en het is één meeslepende en kleurrijke chaos. Ik heb er enorm van genoten. Op 1 november vond de parade van de Chinas Oaxaqueñas plaats, een prachtig feest van traditioneel geklede dansende vrouwen, dat eindigde met optredens op de Plaza de la Danza.
Fotografietip!
Het fotograferen van de parades is lastig, want het is donker en druk en er is veel beweging. Wil je toch zeker weten dat je met goede portretten thuiskomt, zorg dan dat je ruim voor de start van de parade bij de Zócalo bent. Hier verzamelen de deelnemers zich voor de start en ze gaan maar al te graag trots op de foto.
Bezoek de kerkhoven rond Oaxaca
Een bezoek aan de kerkhoven rond Oaxaca is een onmisbaar onderdeel van de Dag van de Doden-festiviteiten. Ik moest zelf even schakelen toen ik de eerste avond het kerkhof op liep. Bij ons zijn kerkhoven natuurlijk stille, sombere plaatsen waar mensen in zichzelf hun geliefden herdenken. Rond Oaxaca waren de kerkhoven omgetoverd tot festivalterrein, met keiharde muziek, vuurwerk en mensen die rond de graven dansen. Families drinken mezcal met elkaar, er zijn mariachibandjes, de graven zijn prachtig versierd en omringd door hoge kaarsen. Mensen nemen dingen mee waar de overledene van hield, zoals sigaretten, muziekinstrumenten en lievelingseten. De sfeer is heel feestelijk, maar er zijn ook genoeg mensen die in gedachten verzonken bij de graven zitten. Ik voelde me best ongemakkelijk terwijl ik tussen de graven liep, uit alle macht proberend er niet op te stappen en mensen (levend en dood) niet te storen. Als toerist ben je gelukkig van harte welkom, dus de kans is groot dat je binnen no time een glaasje mezcal meedrinkt met een vrolijke familie.
Welke kerkhoven moet je bezoeken in Oaxaca?
Ik bezocht tijdens Día de Muertos verschillende kerkhoven in Oaxaca, allemaal met hun eigen sfeer:
Het kerkhof van Atzompa
Pantéon Atzompa ligt twintig minuten van Oaxaca af en je kunt hier het beste met de taxi naartoe gaan. Op 31 oktober is het hier groot feest. Atzompa is een Zapoteeks kerkhof en de traditioneel Zapoteken komen hier ’s avonds en ’s nachts hun overledenen herdenken. Het kerkhof is fantastisch versierd met bloemen en honderden hoge kaarsen die tot je middel komen. Het kerkhof is ook heel populair bij toeristen en het is hier enorm druk. Een deel van mijn groep is tot vier uur in de ochtend gebleven en blijkbaar zijn na twee uur ’s nachts alle toeristen weg. Ik zou dan ook zeker niet te vroeg komen en proberen iets van de sfeer later in de nacht mee te pikken.
Het kerkhof van Xoxocotlan
Ik ben er zelf niet geweest, maar het kerkhof van Xoxocotlan (net buiten Oaxaca) is op 31 oktober ook een populair kerkhof. Blijkbaar is het daar nog drukker dan in Atzompa, dus ik vond het niet erg om dit over te slaan. Je zou Xoxocotlan en Atzompa eventueel kunnen combineren.
De begraafplaats van Teotitlán
Teotitlán is een prachtig traditioneel dorp in de buurt van Oaxaca. Het lokale kerkhof is tijdens Día de Muertos één grote bloemenzee en het is leuk om hier rond te lopen en alle versierde graven te bewonderen.
Het kerkhof van San Felipe del Agua
Op 2 november bezochten we ’s avonds het kerkhof van San Felipe del Agua. Ook dit is weer een ‘festival’-kerkhof, maar wel met een andere sfeer dan in Atzompa. Het is er kleiner en minder luidruchtig, maar wel heel feestelijk. De graven zijn prachtig versierd en er wordt druk gedanst op de muziek van een live band. Heel mooi om te zien.
De begraafplaats van San Antonino Castillo Velasco
Mijn favoriete ervaring was het kerkhof van San Antonino Castillo Velasco. Dit is het drop van de ‘bloem van de doden’ en de locals verkopen tot en met 2 november goudsbloemen in de wijde omgeving. Daarom vieren ze zelf pas op 3 november Día de Muertos. We bezochten het kerkhof in de middag, toen er helemaal geen andere toeristen waren. Lokale families waren druk bezig om de graven te versieren en tapetes van bloemblaadjes te maken. Vaak van iets waar de overledene van hield, zoals bij de vrouw die een accordeon maakte van bloemen. Zoals je van een bloemendorp mag verwachten, waren de graven hier het meest spectaculair versierd. Er is zelfs een beloning aan verbonden, want de drie mooiste versierde graven krijgen een prijs. De sfeer was hier fantastisch. Families nodigden ons uit om mezcal te drinken, ze lieten foto’s van hun overleden naasten zien en vertelden trots over hun leven. Overal waren we van harte welkom en hier voelde ik wel de serene sfeer die op de andere kerkhoven vaak ontbrak.
Bewonder de cempasúchil-velden
De goudsbloem (cempasúchil) is de bloem van de dood en tijdens Día de Muertos kun je er niet omheen. Goudsbloemen worden ook wel de bloem van de dood genoemd, en de geur en heldere oranje kleur van de bloem zou de zielen uit het hiernamaals naar hun graf leiden. De altaren in elk huis liggen er vol mee en ook de straten zijn versierd met bloembakken vol geurende, kleurrijke bloemen. Rond Oaxaca liggen schitterende velden vol oranje en donkerroze goudsbloemen en het is leuk om die te bezoeken. Ik zou dit wel met een tour doen (check even bij je hotel hoe je dat het beste kunt regelen), want het is niet de bedoeling dat iedereen zomaar de velden induikt.
Bezoek de markten in en rond Oaxaca – en proef Pan de Muerto!
Oaxaca is een fantastische marktstad en in de stad zelf zijn verschillende grote markten te vinden. Mercado Benito Juárez en Mercado 20 de Noviembre mag je bijvoorbeeld niet missen. Sowieso niet, maar tijdens Día de Muertos al helemaal niet! Tijdens dit festival worden veel producten verkocht die er alleen in deze tijd van het jaar zijn. Pan de Muertos bijvoorbeeld, het brood van de dood. Dit is een speciaal zoet brood, dat vaak versierd is met suiker en het lichaam symboliseert. In de traditionele dorpen rond Oaxaca worden ook volop markten gehouden. De traditionele markt in Tlacolula is de grootste van de regio en dit is een fantastisch spektakel waar inheemse volken uit de hele omgeving op afkomen. De markt is normaal op zondag op z’n best, maar de dagen voor Día de Muertos is het er elke dag druk met locals die hun feestinkopen doen.
Bekijk de altaren bij mensen thuis
Altaren zijn een belangrijk onderdeel van Día de Muertos. Elk huis, elk restaurant, elk hotel en elk graf heeft een eigen altaar, een ofrenda, gewijd aan overleden dierbaren. De altaren zijn rijk versierd met foto’s, goudsbloemen, schedels, brood, kaarsen, fruit, drankjes en persoonlijke spulletjes. De altaren zijn bedoeld om de overledenen welkom te heten op aarde. We bezochten verschillende schitterende altaren bij mensen thuis (te regelen via een tour) en ik werd in de wijk Xochimilco uitgenodigd door een lokaal echtpaar om even een kijkje te nemen. Zeker de moeite waard en natuurlijk een mooie kans om meer te leren over de gebruiken rond Dia de Muertos.
Praktische vragen Dia de Muertos Oaxaca
Wordt Día de Muertos alleen in Oaxaca gevierd?
Nee, het feest wordt in principe in het hele land gevierd. Oaxaca is wel één van de beste en meest populaire plekken om het festival bij te wonen.
Tour of geen tour nodig voor Día de Muertos?
Een groot aantal van bovenstaande activiteiten kun je prima op eigen houtje doen. Wil je meer inzicht krijgen in de tradities en gebruiken rond Día de Muertos, of toegang tot meer lokale plekken, dan is een tour een aanrader. Dit zijn verschillende opties:
- Zelf ging ik mee met deze internationale fotoreis. De focus lag op het fotograferen van alle aspecten van het festival en ik kwam op plekken waar ik zonder tour nooit gekomen was. Bij locals thuis bijvoorbeeld, en we hadden ook fotoshoots met lokale mensen.
- G Adventures heeft ook een speciale Día de Muertos-reis. Ik heb deze trip overwogen, omdat hij een stuk goedkoper was dan de fotoreis. Het nadeel is alleen dat de groepen wat groter zijn en ik vond ook de toegang tot speciale plekken wat minder goed. Wel een prima optie als je geen zin hebt om alles zelf uit te zoeken en toch de hoogtepunten van het festival wilt zien.
- Maak een combinatie van activiteiten die je zelf kunt doen en tours. Tijdens deze tour ga je bijvoorbeeld naar een lokaal kerkhof en ben je te gast in een lokaal huis. Dit is een mooie tour waarbij je verschillende kerkhoven in de buurt van Oaxaca bezoekt. Ook Coyote Aventuras heeft verschillende mooie activiteiten rond het festival en ik kan deze lokale organisatie van harte aanraden.
- Wil je graag leren hoe je zelf een altaar maakt? Tijdens deze tour ga je samen met een lokale familie een traditioneel altaar inrichten en eet je vervolgens met z’n allen.
Is Oaxaca veilig tijdens Día de Muertos?
Oaxaca geldt als één van de veiligste steden van Mexico, ook tijdens de Dag van de Doden. Ik heb me er geen moment onveilig gevoeld, al moet je natuurlijk wel de gewone voorzorgsmaatregelen nemen. Zeker tijdens de parades en in de drukke straten, als de kans op zakkenrollen toeneemt.
Moet je speciale kleding meenemen?
Nee, je hoeft zelf niet verkleed te gaan en je hoeft je ook niet conservatief te kleden. Eind oktober/begin november is het over het algemeen prima weer in Oaxaca, maar het kan soms wel bewolkt zijn. ’s Avonds is het altijd fris, dus neem zeker een warme trui of vest mee. Toen ik in Oaxaca was, werd het na het festival opeens erg warm. Volgens mijn gids logisch: de zielen van de overledenen waren weer terug in de hemel en de warmte was terug op aarde. Blijkbaar gebeurt dat elk jaar. Toch bijzonder!
Is er Uber in Oaxaca?
Nee, er is geen Uber. Je kunt het beste een taxi nemen als dat nodig is, hoewel je in het centrum van de stad alles prima te voet kunt doen. Een taxi is vooral handig als je de dorpen buiten Oaxaca wilt bezoeken.
Meer lezen over Oaxaca en Mexico?
- 5 redenen waarom Mexico-Stad écht de moeite waard is
- Wat te doen in Oaxaca, Mexico? 15x de leukste tips
- Wat te doen in Guanajuato? Tips voor de mooiste stad van Mexico
- Reisgids vol tips voor San Miguel de Allende, Mexico
*Dit artikel bevat affiliatelinks. Hier lees je er meer over.
