‘s Middags is het overal nog druk in Jeruzalem. Voor de kramen van de Mahane Yehuda-markt staan lange rijen, en mensen dragen tassen vol vers brood, fruit, gebak en ander lekkers naar de tramhalte. Maar aan het eind van de middag wordt het duidelijk rustiger. In het Joodse Kwartier snellen mannen in glanzende jassen, bontmutsen en witte kniekousen voorbij. Meisjes in hun mooiste jurken huppelen naast hun moeders, op weg naar huis. Sabbat in Jeruzalem is bijzonder om mee te maken. Tijdens de Jerusalem Shabbat Experience van Abraham Tours leren we alles over dit wekelijkse ritueel.
Voordat ik naar Israël reis, ben ik me er al van bewust hoe weinig ik weet van de Joodse cultuur. Ik weet natuurlijk wel een aantal basisdingen, maar verder is het Jodendom voor mij vrij onbekend. Daarom wil ik graag de Shabbat Tour van Abraham Tours doen: ik hoop dat ik zo meer kan leren over de Joodse cultuur en er misschien iets meer van ga begrijpen. Op vrijdagmiddag, om vijf uur, gaan we in een grote groep op pad met gids David. De sabbat begint klokslag 19.00 uur, dus we hebben twee uur de tijd om te kijken hoe de inwoners van Jeruzalem zich daarop voorbereiden. Het is bijzonder hoe snel de sfeer verandert in de stad. We merken duidelijk hoe het steeds rustiger wordt, het verkeer afneemt en winkels de deuren sluiten.
Sabbat in Jeruzalem: een stap terug in de tijd
Ondertussen valt er nog genoeg te zien op straat, want de Orthodoxe Joden zijn op hun mooist gekleed op weg naar de synagoges. Opeens zien we overal mannen met enorme bontmutsen. Ze dragen prachtige glanzende jassen, hoge kniekousen en zwarte schoenen. Vrouwen en meisjes dragen keurige, hooggesloten jurken, gemaakt van de mooiste stoffen. De Orthodoxe Joden zijn altijd gekleed volgens strenge kledingvoorschriften, maar tijdens sabbat doen ze er nog een schepje bovenop. Af en toe heb ik het gevoel dat ik een stap terug in de tijd heb gezet. Ik probeer me het straatbeeld in zwart-wit voor te stellen en dan lijkt het net alsof ik in de jaren dertig ben beland.
De tradities van de sabbat
Ondertussen vertelt gids David ons over de geschiedenis van de Joden in Jeruzalem, de belangrijkste synagogen en het Joodse Kwartier. Hij vertelt natuurlijk ook over de rituelen van de sabbat. “De eettafel wordt heel zorgvuldig voorbereid”, zegt hij. “Tijdens sabbat mag er niet gewerkt of gekookt worden, dus de tafel moet op tijd klaarstaan. Een mooi geborduurd tafelkleed, een speciaal wit brood met zout en honing, twee kandelaars, wijn in speciale glazen: alles wordt volgens oude rituelen klaargezet. De sabbat begint met gebed in de synagoge en daarna is het tijd voor eten en familie, en het uitspreken van een gebed van dankbaarheid.Iedereen wast zijn handen op een rituele manier, met water uit een speciale kan. ” Tijdens de sabbat mogen mensen niet reizen, dus het openbaar vervoer is vanaf 19.00 uur op slot. Elektrische apparatuur mag volgens Orthodoxe Joden ook niet gebruikt worden. Op zaterdag draait alles om de synagoge en om lekker eten, en op zondag is het weer gewoon een werkdag.
Zonsondergang bij de Klaagmuur
We wandelen door naar de Western Wall (Klaagmuur), waar grote groepen mensen zich verzameld hebben om te bidden. Mannen en vrouwen zijn streng gescheiden. De zon begint langzaam te zakken en zwaluwen zwermen met honderden tegelijk boven het plein. Het gonst van de gebeden en ik kijk mijn ogen uit naar al die prachtig geklede mensen. Het is zo’n andere, gesloten wereld, waar je als buitenstaander zo weinig van begrijpt. Er wordt omgeroepen dat mensen geen foto’s meer mogen maken als de sabbat begint, en ik berg mijn camera al snel op. Het voelt respectloos om hier te fotograferen, al vind ik dat stiekem wel jammer.
Vrolijke rabbi voert dansende mannen aan
Als we genoeg hebben gezien neemt David ons mee naar een ander stuk van de Klaagmuur, dat pas in de jaren zeventig werd ontdekt. Dit is de zuidwestelijke hoek van de muur en er zijn nog steeds veel opgravingen gaande. Ook hier kunnen gelovigen briefjes tussen de stenen van de muur stoppen en bidden. Maar de regels zijn hier veel minder streng. Mannen en vrouwen mogen hier samen bidden en er komen vooral niet-Orthodoxe Joden. Opeens horen we in de verte enthousiast gezang en geklap. Een geluid dat niet past in de strenge sfeer van het Orthodoxe Jodendom. Het geluid komt steeds dichterbij en bovenaan de trappen naar de Klaagmuur verschijnt een groep mannen in zwarte broeken, witte overhemden en keppeltjes. Aangevoerd door een swingende rabbi met een forse baard, die breed naar ons glimlacht. De mannen dalen zingend de trappen af en in een grote kring dansen ze verder voor de muur. Hun gezang is ver weg nog te horen. Even een momentje van lucht en vrolijkheid in het gesloten Joodse deel van Jeruzalem.
Shabbath Experience van Abraham Tours
Ga je naar Israël, dan kan ik je zeker aanraden om even te kijken op de website van Abraham Tours. Deze operator biedt gave meerdaagse tours aan en volop dagtours vanuit Tel Aviv en Jeruzalem. Het aanbod varieert enorm: van street art-tours in Tel Aviv tot kookworkshops en kroegentochten: er zit voor iedereen wat bij. Ik vond de Jerusalem Shabbat Experience zeker een aanrader. Ik heb meer geleerd over het Joodse geloof en de tradities, en ben er wat meer van gaan begrijpen. Onze gids was ook goed. Het nadeel vond ik wel dat de groep erg groot was, ik hoop dat dat een uitzondering was. De tour duurt 2,5 uur en kost ongeveer 23 euro per persoon.
Eten tijdens sabbat in Jeruzalem
Ward en ik sliepen in Jeruzalem in Abraham Hostel, van dezelfde eigenaren als Abraham Tours. Hier kun je op vrijdagavond deelnemen aan een groot sabbatdiner. Zeker een aanrader, ook omdat vrijwel alle restaurants dan dicht zijn. Wij kozen ervoor om ‘s ochtends inkopen te doen op de markt en ons eigen diner van brood, salades, olijven en fruit te maken. Ook erg lekker!
* Ik was te gast bij Abraham Tours en Abraham Hostel, maar zoals altijd geef ik op mijn blog mijn eerlijke mening.
Een bijzondere bestemming waarvan ik nog niet weet of ik er ooit heen zal gaan. Wellicht dat jouw blogposts voor meer stof tot nadenken zullen zorgen, maar er zijn nog zoveel andere bestemmingen waar ik graag heen wil, dat ik voorlopig nog even afhoud.
De tour an sich lijkt me wel heel interessant en ik weet haast wel zeker dat ik die tour zou boeken als ik naar Jeruzalem zou gaan.
Snap ik hoor! Israël is ook geen gemakkelijk land. Wel interessant, maar zeker niet voor iedereen…
Wat ook heel erg bijzonder om te zien is in Jeruzalem is het verschil in de verschillende kwartieren.
Zeker, dat maakt Jeruzalem zo speciaal. Daar komt snel een blog over!
Bijzonder om zo meer te leren over Joodse tradities! Ik weet daar ook zo ontzettend weinig vanaf en het lijkt me heel interessant!
Was het ook echt! Het is toch weer een mooi inkijkje in een totaal andere cultuur.
Wat mooi weergegeven! Ik kan me die stad nog zo goed herinneren… Vond het er heel bijzonder. Ik heb destijds wel een paar foto’s gemaakt bij de klaagmuur en toevallig was daar een meisje die de muur kuste terwijl de tranen over haar wangen biggelden. En precies dat legde ik vast, heel toevallig en heel mooi. De mengelmoes van culturen daar is heel bijzonder. Ben benieuwd wat je gaat vertellen over de Westelijke Jordaanoever. Ik vond de ervaring daar te zijn best schokkend, met de grote hekken als gevangenis waar we doorheen moesten. En de poortjes in elke straat in Hebron. Echt een bijzondere reis dat deel van de wereld. Je hebt weer prachtige foto’s gemaakt en ik kijk echt uit naar de rest!
Dat lijkt me inderdaad een prachtige foto! Ik was ook erg onder de indruk van Jeruzalem en de Westbank, en mede daarom vind ik het lastig om erover te schrijven. Maar ik ga ermee aan het werk: volgende week komt de Westbank-blog online 🙂
Wat een mooi beschreven inkijk! Ik vond shabbat ook heel indrukwekkend en bijzonder om mee te maken. Wij zagen overal dansende en zingende mensen (niet bij de muur zelf, maar op dat plein er voor). Ik kreeg de indruk dat het bij de gelegenheid hoorde, maar toen jij er was, was het een uitzondering? Ben benieuwd naar je andere blogs over Israel en de Palestijnse gebieden, vond het zo’n fascinerende (en ingewikkelde) bestemming.
Ik heb verder geen dansende mensen gezien, daarom vond ik het zo bijzonder! Maar blijkbaar is het dus heel gewoon 😉 Ik vond Israel en de Palestijnse gebieden ook heel bijzonder en heel interessant. Maar ook heel moeilijk om over te schrijven, omdat ik bang ben dat ik fouten maak of mensen voor het hoofd stoot. Dat zie je al wel aan de eerste reactie op deze blog. Het ligt allemaal zo gevoelig. Maar ik ga snel verder met bloggen, want als bestemming is het gebied enorm de moeite waard.
Wat ziet het er toch gaaf uit. Ik zou Jeruzalem ook graag een keer willen bezoeken. Niet zozeer vanwege de geloven en de daarmee samenhangende tradities, maar vooral vanwege de oudheid van deze stad. Het lijkt me echt geweldig om door zo’n oude stad rond te lopen. Ik hoop dus op meer mooie foto’s van je 🙂
Ze komen eraan! Jeruzalem is inderdaad heel indrukwekkend. Zoveel geschiedenis op elke straathoek, geweldig!
Beetje jammer dat je zo een eenzijdig beeld van Jeruzalem schets. Wellicht zijn ze vergeten te vertellen dat Jeruzalem niet helemaal onder Israel valt maar dat de stad ook gedeeltelijk onder Palestijnse autoriteit valt. Even zonder ingewikkelde politiek erbij te betrekken (al ben ik wel van mening dat het slim is om je even in te lezen in het politieke klimaat als je gaat reizen en je zou minimaal kunnen spreken Israel en de Palestijnse gebieden als je correct wil zijn) is het natuurlijk HEEL kort door de bocht om alleen het Joodse geloof uit te lichten terwijl juist deze plek staat voor de samensmelting van de drie grote wereldreligies.
Ik hoop dat er ook nog een verslag komt over de andere religies , en niet geheel onbelangrijk over het Palestijnse deel van Jeruzalem. In feite is Jeruzalem geannexeerd maar door de internationale gemeenschap is dit nooit erkend, de VN gaat nog steeds uit van het verdelingsplan. Als je dan bedenkt dat Trump zijn ambassade opent en dat dit voor erg veel frictie zorgt in het conflict en niet te vergeten dat Israel met veel geweld optreed tegen demonstranten en daar heel veel doden bij vallen dan is het minimaal pijnlijk dat jij met geen 1 woord rept over de Palestijnen of de Palestijnse staat en vrolijk door Jeruzalem wandelt terwijl je Trump napraat alsof alles Israel is.Als je dan ook nog eens een foto plaatst van de Rotskoepel (die toch echt onder Palestijnse autoriteit valt!) is het echt wel heel bizar dat er in jouw hele verhaal niet 1 keer het woord Palestina of Palestijnen valt.
Ik heb zelf overigens ook een reis gemaakt naar Israel en de Westbank, ik heb ook de klaagmuur bezocht, maar ik heb wel beide kanten van de stad gezien en was me wel bewust van de tweedeling. Je hoeft daar geen waarde oordeel over te vellen, je hoeft geen kant te kiezen of je politieke voorkeur uit te spreken, Maar een hele cultuur of een compleet volk compleet negeren en doen alsof het niet bestaat?! Ik kan daar met mijn hoofd niet bij, dat is hetzelfde als Tibet inwandelen en vrolijk meepraten met de Chinezen dat dit een gewoon een provincie van China is en verder doen alsof er niets aan de hand is.
Uiteindelijk is het je eigen verlies geweest, als je daar rondloopt en je propaganda laat voorkauwen en die op je blog gaat herhalen… Je hebt alleen niet het echte Jeruzalem meegemaakt als je die kant compleet negeert.
Beste Janine, zoals je kunt lezen schets ik helemaal geen beeld van Jeruzalem als stad. Ik vertel over een specifieke tour die ik heb gedaan, die toevallig om het Joodse deel van de stad ging. Ik weet heel goed dat de stad deels onder Palestijnse autoriteit valt, ik heb daar niet blind rondgelopen. Het is heel raar dat je mij verwijt dat ik me niet in heb gelezen, want daar kun je totaal geen oordeel over vellen. Je kent me niet, en je reactie staat bol van de vooroordelen. En Trump napraten? Dat vind ik een belediging, want ik sta achter geen enkele actie van die man. Het verplaatsen van de ambassade is een hele foute stap. Ik ben overigens ook op de Westbank geweest, juist om de Palestijnse kant te kunnen zien. Daar komt een aparte blog over.
In dat geval mijn excuses. Als je van plan bent meer over het gebied te vertellen en daar dieper in te gaan op de verschillende culturen die samensmelten hier dan heb ik niets gezegd. Zoals ik al zei: ik hoop dat je nog meer zult schrijven. Sorry ik las het inderdaad meer alsof de tour slechts een alinea was in dit verhaal en dat het meer over de stad zelf ging. Misschien als dat duidelijker in de titel stond dat ik had anders zou lezen. Begrijp me niet verkeerd, ik vind het fascinerend om deze eeuwenoude tradities te zien en er is zoveel geschiedenis daar, het Jodendom is ook de oorsprong van de andere grote wereldreligies en ik vind de cultuur erom heen ook echt heel interessant en heb met grote ogen zitten kijken. Ik schoot wellicht een beetje door, maar ik vind het altijd pijnlijk als mensen een trip naar Israel maken en verder niet stil staan bij al het leed wat zowel de Israëlische bevolking als de Palestijnen meemaken. Zeker omdat dit je enige blog was over een stad die centraal staat in dit conflict, ik had er toch voor gekozen om er in elk geval iets over te zeggen, of in elk geval te beginnen met een blog die een beter beeld geeft van de stad want dit komt heel eenzijdig over. Zeker met de Rotskoepel op de foto is het raar dat er echt geen letter staat over de rest van de inwoners van Jeruzalem. Maar ik ben blijkbaar voorbarig geweest, waarvoor mijn excuses en ik kijk uit naar je volgende blog.
Ik kan het boek Mazzel TOV van Margot vanderstraeten jullie aanraden om nog wat meer de cultuur (van dichtbij) te leren kennen.
Dank voor de tip!